«Ο ρόλος του διευθυντή σχολικής μονάδας στην εκπόνηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης» Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός, (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας απ΄ το Α.Π.Θ.), Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων

 

Σύμφωνα με την προσωπική μου φιλοσοφία ζωής:

·        Η μάθηση ανήκει στη φύση του ανθρώπου

·        Η εξέλιξη και η αλλαγή είναι εσωτερική του ανάγκη

·        Η δημιουργική «αντίδραση» είναι σημαντική για την ατομική μάθηση και την εξέλιξη των οργανισμών

·        Οι άνθρωποι αφοσιώνονται σε ό,τι έχουν οι ίδιοι δημιουργήσει.

Κατά την πεποίθησή μου, με αυτή τη φιλοσοφική σκέψη ο κάθε εκπαιδευτικός γίνεται θεμελιωτής της έμπρακτης φιλοσοφίας της εκπαίδευσης. Μιας φιλοσοφίας που εξελίσσεται και αλλάζει, καθώς εξελίσσεται και αλλάζει ο άνθρωπος, ο κόσμος, η επιστήμη και η τεχνολογία.

Στο σημείο αυτό σκέφτομαι πως τα σχολεία πρέπει να μιλήσουν για τον εαυτό

τους, να εξομολογηθούν την ιστορία τους. Και ποιος μπορεί να την ιστορήσει καλύτερα από τα ίδια;

Σήμερα που κρίνεται αναγκαία η διαφάνεια της δουλειάς στη σχολική μονάδα και η αναζήτηση της αποτελεσματικότητάς της, οι διάφορες λίστες των επιτυχιών στις εξετάσεις ή οι όποιες εκθέσεις εξωτερικών αξιολογητών μπορούν να διηγηθούν μόνο ένα μέρος της ιστορίας, και μερικές φορές μάλιστα με λάθος τρόπο. Διότι η «διήγηση» εξαρτάται κάθε φορά από τη διαφορετική οπτική γωνία που «βλέπει» κάποιος τη σχολική μονάδα.

Ο διευθυντής απευθυνόμενος στο σύλλογο διδασκόντων για θέματα που αποφασίζει το συγκεκριμένο όργανο και μεταβιβάζοντας αρμοδιότητες κατά σαφή τρόπο, αποκτά αμφίδρομη επικοινωνία με τους εκπαιδευτικούς, τους βοηθά να ξεπερνούν επαγγελματικά προβλήματα του χώρου εργασίας και κρατά την πόρτα της διεύθυνσης πάντα ανοικτή για το προσωπικό και τους μαθητές. Έτσι, η κουλτούρα του συγκεκριμένου σχολείου είναι συνυφασμένη με το πρόσωπο και τη στάση του διευθυντή, ο οποίος αντιμετωπίζει τα προβλήματα με ψυχραιμία και ορθολογικό τρόπο σκέψης, δίνοντας ιδιαίτερη προτεραιότητα στις ανθρώπινες και διαπροσωπικές σχέσεις. Όντας παρακινητικός, ευσυνείδητος, θέτει στόχους για το συγκεκριμένο σχολείο, ενεργεί κυρίως κατά την ουσία και όχι μόνο κατά το γράμμα του νόμου.

Θεωρώ επίσης βασική υποχρέωση του καλού διευθυντή να ενισχύει και να τονώνει, με όλες του τις δυνάμεις, το κλίμα προσπάθειας για επιτεύγματα στο σχολείο. Η τεκμηρίωση των επιτευγμάτων από άτομα και ομάδες, η σημασία που πρέπει να δίνεται σε διαφορετικά είδη επιτευγμάτων από διαφορετικές ομάδες, η ποιότητα της εργασίας των καθηγητών και των μαθητών, αξίζουν αφειδώλευτου δημοσίου και ιδιωτικού επαίνου από τη διεύθυνση του σχολείου. Με τον τρόπο αυτό αναγνωρίζονται και επιβραβεύονται τα επιτεύγματα του προσωπικού του σχολείου. (Αναφορές στο προσωπικό και στους μαθητές στον τοπικό τύπο, αξία που δίνεται στο προσωπικό για βραβεία και επαίνους που κατέκτησε, αναγνώριση της εργασίας των συναδέλφων. Επαγγελματική ικανοποίηση / αυτοεκτίμηση του προσωπικού, μελέτες περιπτώσεων καλής πρακτικής, κριτική ανάλυση περιστατικών).

Οι προκλήσεις του 21^ου αιώνα απαιτούν ένα σχολείο ευέλικτο, ικανό να προσαρμόζεται ανταγωνιστικά στις αλλαγές και να αντιμετωπίζει δημιουργικά την καινούργια γνώση στο πλαίσιο της κοινωνίας της πληροφορίας. Ο ρόλος του διευθυντή στην επίτευξη των παραπάνω στόχων, καθίσταται πλέον σημαντικός. Η ανάπτυξη της δημιουργικότητας, η ανάληψη πρωτοβουλιών από μέρους των δασκάλων, η συνεχής βελτίωση του ανθρώπινου δυναμικού, η ικανοποίηση των αναγκών του ατόμου, η πλήρης και αποτελεσματική συμμετοχή όλων στην επίτευξη ενός αποδοτικού και ανταγωνιστικού σχολείου, συνθέτουν τις μελλοντικές απαιτήσεις από τη θέση του διευθυντή.

Ο διευθυντής του σχολείου έχει τη συνολική ευθύνη της ομαλής και αποδοτικής λειτουργίας του. Ο συντονισμός και ο έλεγχος του εκπαιδευτικού προσωπικού αποτελούν στρατηγικής σημασίας λειτουργίες για την επίτευξη των σκοπών του σχολείου. Στις συνθήκες αβεβαιότητας και των συνεχών αλλαγών που βιώνουν οι εκπαιδευτικοί οργανισμοί, ο ρόλος του διευθυντή είναι καθοριστικός τόσο για την επίτευξη των εκπαιδευτικών στόχων του σχολείου, όσο και για τη διοικητική λειτουργία του.

Σύμφωνα με τον Walker (1987) ο διευθυντής του σύγχρονου σχολείου καλείται να ανακαλύψει τον κοινό τόπο του οράματος και των στόχων του σχολείου με τους συντελεστές επίτευξής τους (δασκάλους, μαθητές, γονείς). Η ανακάλυψη του κοινού τόπου αναφέρεται ως ακρογωνιαίος λίθος. Η επίτευξη των παραπάνω στόχων δεν είναι εφικτή, εάν ο διευθυντής είναι προσκολλημένος στις παρωχημένες τεχνικές και δεν διαθέτει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του ηγέτη.

Τα χαρακτηριστικά του διευθυντή-ηγέτη.

Σύμφωνα με την έρευνα του Morgan (1996), ο διευθυντής-ηγέτης είναι απαραίτητο να διαθέτει τέτοιες ειδικευμένες γνώσεις και ικανότητες ώστε να:

1. Βοηθά τους ανθρώπους σε καθημερινή βάση, χωρίς να επιβλέπει τη δουλειά τους.

2. Λειτουργεί ως ένα πηγαίο άτομο και όχι ως ελεγκτής, καλλιεργώντας τέτοιες σχέσεις ώστε το προσωπικό να απευθύνεται σ’ αυτόν, όταν απαιτείται.

3. Δημιουργεί το όραμα του σχολείου.

4. Δημιουργεί συνθήκες που επιτρέπουν την επίτευξη των στόχων.

5. Εξασκεί επιτυχώς τις «ικανότητες επιρροής», όπως επίλυση διαφορών και διαπραγματεύσεις.

6. Αναπτύσσει «ομάδες εργασίας», όπως και κάθε συμμετοχική και συναδελφική δραστηριότητα.

7. Αναπτύσσει κάθε είδους συνεργασίες.

8. Αντιμετωπίζει άμεσα τις καταστάσεις αβεβαιότητας και πολλαπλών επιλογών.

9. Παραμένει «ανοικτός και ευέλικτος», ενώ ενεργεί αποφασιστικά, όταν απαιτείται.

10. Παρακινεί, εμψυχώνει, ενεργοποιεί τους συνεργάτες και αποφεύγει να τους αδρανοποιεί.

11. Κάνει προσωπικές επαφές και συνδέει στενά τους συνεργάτες του.

12. Διαδίδει τους στόχους και τις αξίες του οργανισμού.

13. Ηγείται και συμμετέχει με το παράδειγμά του, διαμορφώνει τις κατευθύνσεις, ενώ παραμένει ανοικτός στις απόψεις των άλλων.

Η έννοια του υπηρέτη-ηγέτη δίνει έμφαση στο γεγονός ότι ο ηγέτης δεν είναι δυνατόν να πετύχει τους στόχους του οργανισμού μόνος του. Υπάρχει η ανάγκη οι άνθρωποι που εργάζονται υπό την καθοδήγησή του, να είναι αποδοτικοί και να κάνουν το καλύτερο δυνατό. Η στάση του υπηρέτη-ηγέτη προσδιορίζεται από την επιθυμία να επικοινωνεί τακτικά με τους συνεργάτες, να τους ενθαρρύνει, να δείχνει κατανόηση και να τους βοηθά να κερδίζουν.

Ο υπηρέτης-ηγέτης κινείται ανάμεσα στους συνεργάτες του έτσι ώστε αυτοί να κάνουν τη δουλειά τους με τον πλέον υπεύθυνο τρόπο. Αφού έχει θέσει τους στόχους, δεν διστάζει να «σηκώσει τα μανίκια» και να εργαστεί μαζί τους μ’ έναν τρόπο που τους βοηθά να αναπτύξουν τις ικανότητές τους και να τις χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικά, ακόμα και όταν ο ίδιος δεν είναι παρών. Είναι πολύ σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι η λειτουργία του υπηρέτη-ηγέτη αρχίζει από το σημείο που το όραμα και οι στόχοι έχουν γίνει ξεκάθαροι.

Ο διευθυντής-ηγέτης είναι ο τύπος του ηγέτη, ο οποίος δίνει ζωή στις καθημερινές επαναλαμβανόμενες λειτουργίες του σχολείου και επιτυγχάνει οι συνήθεις άνθρωποι να κάνουν εξαιρετικά πράγματα.